18 Aralık 2012 | TEKNÄ°K MAKALE 35. Sayı (Kasım-Aralık 2012)

Y. İç Mimar Elif Altın M.S.G.S.Ü Phd Öğrencisi
Y. İç Mimar Elif Altın
M.S.G.S.Ü Phd Öğrencisi
1.Giriş:
İlkel zamanda, insanoğlunu giderek derinleşen sularda hareketli kılan iki kütüğün birbirine bağlanmasıyla oluşmuş ilk sal yapımından günümüze tek değişmeyen şey; insanın deniz üzerinde uzun süreli yaşama hayalidir. Bu hayalin gerçekleşmesini sağlayan yüzer mekanlar 15. yüzyılın sonlarından beri tasarlanmaktdır. Gezi ve iş amaçlı kullanılan lüks yüzer mekanların genel adına “yat” denilmektedir. Hollanda kökenli bir terim olan “yacht”; “av” anlamına gelmektedir. Başlangıçta, Hollanda donanmasının kullandığı hızlı tekneler dönemin güç gösterimini sembolize etmektedir. Yatın evrensel bir lüks gezinti aracı olması, 16. yüzyılda İngiliz Kral 2. Charles’ın Hollanda’dan ülkesi İngiltere’ye gidebilmesi için kendisine, ‘Mary’ isimli yelkenli yatın hediye edilmesiyle başlamaktadır. 1660 yılında, Kral 2. Charles’a hediye edilen yatın restorasyonu ile “Royal  Yacht” (Kraliyet Yatçılığı) konseyi kurulmuştur. Yat, askeri ve ticari fonksiyonunun yanı sıra İngiliz aristokrasisi ve zengin bireylerinin arasında bir tür spor, yarış aracı olarak kullanılmaya başlamasıyla yeni bir moda oluşturmuştur [1].

17. yüzyılda, bu modayı takip eden Hollandalı zengin tüccarlar ve aristokrat kesim kendi özel kullanımları için, yat inşa ettirmeye başlamıştır. Yüzyılın ortalarına doğru gelindiğinde Hollanda kıyılarında özel ve savaş yatları olarak sınıflandırılabilecek yat filolarının oluşturulduğu görülmüştür. Bu sınıflamaya göre uzunluğu 12 m. (39ft) olan deniz araçlarına yat denilmesine izin verilmiş, dünyanın dört bir yanından getirilen 12 metreden daha büyük ve küçük yüzer araçlara uzunluklarına göre sınıflama yapılmasını sağlamıştır. Bu durum bugünkü modern spor yatçılığına zemin oluşturmuştur.

2. Kullanım Süresi ve Uzunluğuna Göre Yatların Sınıflandırması
Günümüzde yatların sınıflandırılması yatın itme gücünü sağlayan sisteme göre yapılmaktadır. Yelkenli yatların (sailing yacht) ortalama uzunlukları 7 m.- 30 m. arasında farklılık göstermektedir. Genel olarak yatçıların yarış ve seyir yapabilmek için kullandıkları yat tipidir. Yelkenli yatların uzunlukları ve kullanım farklılıkları açısından çeşitleri vardır.

Günlük Yatlar (Day Sailing Yacht): Boy uzunluğu 6 metrenin altındadır. İçerisinde barınmayı sağlayabilecek herhangi bir kabin yoktur. Günlük veya belirli saat kullanımı için tasarlanmıştır, gece yolculuklarına uygun değildir.

Haftalık Yatlar (Weekender Yacht):  Günlük yata göre, daha büyük ve geniş olan yatın uzunluğu 9,5 metreyi geçmemektedir. Gelgitlerin sık görüldüğü kıyılarda kullanılmak üzere tasarlanmakta olduğu için, sığ sularda gezinebilmektedir. 2-3 kişilik yatak kapasitesi bulunan araç, içinde bir salondan oluşan kabine sahiptir. Aynı alanda mutfak, oturma bölümü ve navigasyon aletleri yer almaktadır. 2-3 günlük kısa yolculuklar için tasarlanmıştır.

Seyir Yatları (Cruising Yacht): 7 m.–14 m. arasındaki uzunluğa sahip bu yelkenli tipi, özel seyir kullanımları için uygundur. İçinde genellikle üç adet kabin, salon, mutfak, oturma ve seyir donanımları ile banyo bulunmaktadır.
Lüks Yelkenli Yatları: Genellikle 25 m. ve daha uzun olan yatlarda temel konaklama olanaklarının yanı sıra elektrikli aletler, özel aydınlatma, havalandırma, ısıtma-soğutma tesisatı, radar-eko sondaj-oto pilot gibi konumlandırma sistemlerinin yer almasıyla adı gibi lüks kullanım olanağı sağlamaktadır.

Yarış Yatları: Rüzgar, teknenin ağırlığı, yelkenini taşıyan direğinin uzunluğu ve yüzeyinin ıslaklığı önleyebilme özelliği ile değerlendirilen yarış yatları, uzun mesafelerde de kullanılabilmektedir.

Motor Yatlar: Boy uzunluklarına göre sınıflandırılmakta olan motor yatlar, yelkenli yatlar gibi günlük kullanım için uygun olan Gün Kruvazörü, en fazla iki kabini ve temel yaşama birimleri, sıhhi tesisatı olan Haftalık Yatlar, uzun süreli yolculuklar için yeterli olanakları olabilen Seyir Yatları, içindeki yaşam olanakları kısıtlı sadece spor ve balıkçılık için tasarlanmış Spor-Balıkçı Yatları ve oldukça konforlu, hemen hemen tüm ihtiyaçlara cevap verebilen Lüks Yatlar başlıkları altında sınıflandırılabilmektedir [2].

Yelkenli ve motor yatlardan sonra birbirinden ayrı tutulması yat çevresi bakımından zor olan Süper Yat ve Megayatlar ayrı bir grupta ele alınmalıdır.

Süper Yat: Yat çeşitlerine göre daha lüks ve üzerinde tasarım anlamında daha yoğun çalışılarak emek harcanan yat tiplerindendir. Boy uzunluğu 25 m.’den başlayan süper yatların uzunlukları, yatın hız gücüne ve uzun menzilli kullanımına göre tasarlanmaktadır. Süper yatın lüks yat olarak irdelenmesindeki en belirgin sebep, uzun menzillerde kullanılması ve diğer yat tiplerine oranla daha geniş iç mekana sahip olmasıdır. En az 3 lüks döşenmiş kamaraya, iç ve dış mekanlarda birden fazla yemek alanlarına, güneşlenme alanlarına, kullanıcının isteğine göre tasarlanmış aktivite kabinlerine, çeşitli su araç ve oyuncaklarına yer verilebilecek kadar geniş tasarlanmaktadır.

Megayat: Lüks motor yat sınıfının en gözde ve uzun yatlarındandır. Yatın tasarımında uzunluğu, 35 m.’den başlatılmak üzere içinde istenilen bölümlerine ve menziline göre boyutlandırılmaktadır. Megayatların üzerinde diğer yat tasarımlarından farklı olarak birden çok, küçük su aracı bulunmaktadır. Yatın mekanları; çok sayıda aktivite için ayrılmış bölümleri, misafir grubunu barındıracak yerleşimleri, yatın aktifliğini sağlayan mürettebatın kullanım alanlarını ve kabinlerini kapsayabilecek kadar geniş olmaktadır [3].

3. Özel Üretim Yatın Tasarım Aşamaları
Bir megayatın, tasarım sürecinden suya indirilene kadar gerçekleştirilen oluşum sürecini anlayabilmek için, yatın meydana getirilmesindeki her evreyi irdelemek gerekmektedir. Tasarımdaki ilk adım, konsept tasarımının belirlenmesidir. Yatın özel tasarım mı yoksa seri üretim mi olduğu bu adımda önem kazanmaktadır. Seri üretim yatlar var olan bir yat tasarımının çok sayıda üretilmesi iken, özel üretim yat tasarımları ise yatın sahibinin istediği ve tasarımcının uygun gördüğü şekilde tasarlanmaktadır.

3.1 Konsept Tasarımı
Konsept tasarımı aşamasında yat sahibinin isteğine göre yatın boyutu ve genel hacmi açısından stil ikonlarının belirlenmesi ile olası farklı seçeneklerin görüşülmesi sağlanmaktadır. Yat tasarım ofisi ile yat sahibi arasındaki istekler ve ön görüşlerin belirlenmesinden sonra, yatın dış kabuğunun oluşturulması gerekmektedir.

3.1.1 Dış ve İç Kabuk Oluşumu
Dış kabuğun oluşturulmasındaki ilk aşama skeç geliştirme ve dış şekillendirmedir. Yatın dış tasarımı, uzunluğu, kiriş ve kabaca taslakların çıkartılmasını takiben, çizilen planların içine teknik ve güvenlik sistemleriyle iç düzenin dahil edilmesi gerekmektedir. İkinci aşamada, hem iç hem de dış senkronizasyonun sağlanabilmesi için gerekli tefrişat ve sirkülasyon elemanlarının yerlerinin belirlenmesi ile yatın tüm bölümlerinin ortaya çıkartılması işlemi yapılmaktadır. Yatın dış özellikleri ve ön tasarım aşamasında “pasarella”, “vinç”, “ihale” ve “flybridge” ekipmanının yerleşimi ve tüm dış detayların ortaya çıkarılması üçüncü aşamada gerçekleşmektedir. Ayrıca; cam, “güverte”, yüzey ve üst yapı ayrıntı detaylarının çözümlendirilmesi de bu aşamadadır. Dış kabuğu kapsayan son aşamada, üst güverte görünümü, “kıç”-yay görüş ve bölümleri planlarda ölçeklenmektedir. Tik zemin kaplaması için önerilen detaylandırma, yatın içindeki hacimler ve diğer yardımcı ekipmanların çizimleri, üst güverte görünümü, bölümler, zemin ile baş yükseklikleri gibi ayrıntıların çizimleri bu aşamada oluşturulmaktadır [4].

Üretime geçilen yatın gövdesi ve üst yapısı ortalama 4 ayda tamamlanmaktadır ve yatın iskeleti “kemere kalıbına” alındıktan sonra yan kısımları posta, alt kısımları parla adı verilen lamine tek tip ağaç döşemeyle oluşturulmaya başlanmaktadır. Dış kabuğun yapımı aşamasında kullanılacak ahşap malzemenin çeşitliliği, nem oranları, cinsi ve kalitesi önem arz etmektedir.

Dış ve iç kabukta farklı olmak üzere; Maun, ayaus, spio, spalle, tik, köknar, rus çamı gibi ağaçların kullanıldığı her işlem farklı bir ağaç türünden yapılmaktadır. Örneğin, ayaus ağacı kilo olarak çam ve köknar ağacından daha hafif bir ağaç olduğu için, işlenmesi daha kolay bir ağaçtır. Yatın içindeki tavan karkaslarının ve ara bölmelerin oluşumunda ayauslar, kanallı yapısı olduğu için “muska” adı verilen üçgen parçalar haline getirilerek işlenir, deniz tutkalıyla birbirine geçirilir ve mekan taşıyıcılığına göre değişebilen 50*50 alanlar oluşturulur. Alt yapı oluşturulduktan sonra çevresine ahşap elemanlar gerilerek yatın gövdesindeki bir karkas üzerine ahşap kaplama yapılarak üst yapı elde edilmektedir.

3.1.1.1 Omurgada Sargı İşlemi (Lamine Kabuk)
Tasarıma uygun olarak omurga formu çıktıktan sonra kullanılacak ahşap malzeme kimyasal bir yapıştırıcı olan epoxi reçine ile sabit durmasını sağlamak için “işkenceye” alınmaktadır, reçine kuruduktan sonra kurtlanma riskine karşı boyanmaktadır. Son aşamada iyice sabitlenmesi için matkap, vida ve somun cıvatalar kullanılarak mekanik montaj yapılmaktadır. Yatın tüm omurgası oluşturulduktan sonra omurga boyunca uzun ahşap tirizler geçirilerek, galvaniz veya paslanmaz çelik vidalarla omurgaya tutturulmaktadır. Tekne yapısının bozulmaması için bir sonraki adım; ikinci ve üçüncü kat ahşap tirizler 30-45 derecelik açı yapacak şekilde aynı işlemlerden geçerek epoxi reçine ve plastik zımba ile yatın dış kabuğuna sabitlenmesidir.

3.1.1.2 Elyaf Sarma İşlemi
Yatın su geçmez mukavemetinin arttırılması için gerekli olan bir işlemdir. Lamine kabuk oluşturulduktan sonra, tercihe göre kullanılan cam veya karbon elyaf malzeme epoxi reçine ile yapıştırılarak kabuk, iki kat aynı malzemeyle sarılmaktadır. Elyafın içindeki çeşitli yöntemlerle iyice alındıktan sonra sırasıyla yüzeyin düzeltilmesi için epoxi macunlama, astar ve boyama işlemi yapılmaktadır.

Yatın dış kabuğu tamamen bitirildikten sonra, ortalama 2 ay gibi bir sürenin içinde yatın temiz-pis su tesisat boruları, havalandırma ünitelerinin açıklıkları ve boruları, zincir-yat içi ve dışı güvenlik ekipmanının saklanacağı kutucuklar, yakıt tankları, su kaynatıcı kazanlar, elektrik dağıtım kutuları, yatın yan kısımları ve ortalarından geçen kablolar, ‘lumbuz’ adı verilen yat pencereleri ve deniz suyu ya da birikmiş yağmur sularının yattan atılımını sağlayan yüzey deliklerinin açılması gibi birçok işlem yapılmaktadır [5].

3.2 Yaşam Mahallerinin Oluşturulması
Yatın iç tasarımının oluşturulmasındaki başlıca aşamalar; konsept tasarımı, kullanılacak malzeme ve ürün özellikleri ile detay tasarımından oluşmaktadır. Konsept tasarımında; yat sahibinin ihtiyaçları, stil tercihlerine dayanarak duvarlar, paneller, doğramalar, mobilyalar ve yüzey kesitinde sunulacak aksesuarlar birer tasarım paftası halinde yat sahibine onayı için sunulmaktadır. Kullanılacak malzeme ürün özelliklerinin hazırlanması aşamasında, yatın yapımında kullanılacak malzemeler, ürünler ve onların görüntü detayları, elde edilmesi gereken belgeler, ahşap duvar ve zemin kaplamaları dahil olmak üzere cam ve yumuşak mobilyalar gibi iç planı ilgilendiren detayların listelenmesi gerekmektedir. Mutfak eşyası, aydınlatma ve görsel işitsel sistemler gibi sıhhi ekipmanı, mobilya, kapı, hırdavat gibi ürünlerin yanı sıra uluslar arası kaynaklı tedarikler belgelenmektedir. Ürünlerin araştırılmasında mekanda kullanılacak iç asansörler ve klima gibi uzman öğeleri de bu aşamada kararlaştırılır. Yatın içinde kullanılacak tüm malzeme ve ürün özellikleri listelenir ve yat sahibinden alınan onay belgesiyle tüm bilgiler kaydedilmiş olmaktadır.

Yatın üretimi için tahsis edilen tedarikçi detayları, boyutları ve zamanlamaları son kez gözden geçirip belgelenmektedir. Her madde ve malzeme grafiksel olarak detay paftalarının üzerine gerekli açıklamalarını içeren kod numaralarıyla işlenmektedir. Bu işlem tersanede, detay tasarımı ve ürünler arasındaki ilişkileri anlamak için yardımcı olacaktır. Detay, tasarımı aşamasında; yatın doğru ölçekteki çizimlerini içermektedir. Her bir proje, özel üretim detayları ve karmaşık doğrama imalatlarıyla ayrı ayrı ele alınmaktadır. Yatın tüm bölümlerinin maliyeti bu aşamada ortaya çıkmaktadır.

3.2.1 Mekan Tasarımları ve Mobilyaları
Yatın iç ve dış mekanları tasarlanırken; insan, eşya ve mekan ilişkisinin birbirine bağıntılı olduğu, her bölümde kendini hissettirmektedir. Yatın en çok zaman geçirilen alanlarını salon ve bar bölümü oluşturmaktadır. Çok sayıda oturma mobilyası, kabinler ve konforu sağlayan her bir eleman bünyesinde yer almaktadır. Oturma mobilyalarını koltuk, kanepe, iskemle ve sofa oluşturmaktadır. Mobilya seçimleri yatın iç kısmının ne kadar geniş ya da dar olduğuna göre büyüklük ve malzeme değerlendirilmesi bakımından önemlidir.
Mobilyaların yerleşiminde yatın ne kadar misafir alabilecek kapasitede olduğu ve grubun mekan içinde birbirini rahatça duyabilecek mesafede mobilyalarla konumlandırılmış olması önemlidir. Bazı yatlarda oturma alanı (salon) yemek masasıyla birlikte tasarlanmaktadır veya yine salona hitap edecek bir bankosu bulunmaktadır. Yatın yapım aşamasında mekana kaplatılmış olan ‘borda’ ile aynı renk ve malzemede yapılan mobilyalar, mekanda görsel bütünlüğü sağlamaktadır. Bu durumun bir diğer avantajı da yatın havalandırma, elektrik ve su gibi tesisat geçişlerini sağlayan boru ve kabloların mekana hizmet ettiğini düşündüren kabinlerin veya borda ile aynı malzemeden yapılan kapakların arkasında kalmasıdır. Mekanda kullanılan malzemenin rengi ve dokusu gözü yormamalıdır. Bu tür detaylar doğal ve yapay aydınlatmanın işin içine girmesiyle daha da önemli hale gelmektedir. Bordalarda açılan geniş pencere açıklıklarından, lumbuzlardan ve tavandan açılabilecek küçük açıklıklardan doğal aydınlatma sağlanabilmektedir. Yapay aydınlatma mekandan geçen elektrik sistemleri sayesinde yapıla-bilmektedir.

3.2.1.1 Yeme-İçme Alanları
Bar, salonda veya güverte kısmında yer alabilen ıslak hacimdir. Sıcak ve soğuk içeceklerin servis edildiği bir ünite olduğu için çok sayıda kabin ve soğutucu araç gereçleri kapsamaktadır. Barda çalışma esnasında, herhangi bir aksilik yaşanabileceği için, zemindeki su giderleri ve zemin kaplamasının iyi etüt edilmesi ayrıca, kullanılacak elektrikli aletler içinde tesisat gerekmektedir.

İç mekandaki bar bölümü için su geçirmez batarya donanımı kullanılmalıdır. Güvenlik açısından, kabin dolaplarının içinde yer alan cam bardaklar gibi kırılabilecek servis ekipmanının düşmesini önlemek üzere kapaklı ve kilitli dolaplar yapılmaktadır. Barın bulunduğu mekana göre genellikle mutfağa bağıntılı alt ve üst güverteye servis için su geçirmez kapaklı servis asansörü kullanılabilmektedir.
Yatın yemek yenilen bölümünün yemeğin kolay servis yapılabilmesi ve sıhhî olması bakımından mutfağa yakın olması gerekmektedir. Yatın diğer bölümleriyle doğrudan ilişkide olması, mekanın kullanımı açısından iyice düşünülerek projelendirilmelidir. Megayat ve süper yat gibi oldukça lüks yatlarda, iç mekanda bulunan yemek masaları salonun içinde ayrı bir bölümde veya oturma alanlarıyla bütünleşik şekilde yer almaktadır.
Mutfak yatın, yemek hazırlama, pişirme ve depolama gibi fonksiyonlara uygun şekilde ev mutfaklarına göre daha küçük ve mekanik ekipmanla işlevi kolaylaştırılmış bölümüdür. Yıkama, soğutma ve pişirme bölümlerinin yerleştirilmesinde yatın boyu ve genişliği önemlidir. Mutfak alanının planlanmasında iç mekanda kullanılan yemek masasının yakınında konumlandırılması ve güzel havalarda, güvertede olan yemek masasına yapılabilecek servisin kolaylığı da düşünülmelidir. Çok katlı yatlarda katlar arasında servis asansörü kullanılabilir. Mutfağın yat içindeki konumu yatın kullanılacağı iklim koşullarına göre değişebilmektedir. Örneğin ılıman iklim şartlarında güvertede yemek yeme sert iklime göre daha fazla olduğundan mutfak, kokpit veya kıç güverte kısmına yakın konumlandırılabilir. Sert iklimde iç mekanda yemek yeme ihtiyacı doğacağı için mutfağın konumu salon ve yemek odasının yakınında bir noktaya yerleştirilmelidir. Yatın bir diğer mutfağı da 7-8 kişilik personel için tasarlanmalıdır. Mekanda yemek masası ve diğer ihtiyaçlarda gözetilmelidir. Mutfak yatın güvenliği için yangına karşı koruyucu malzemelerle izole edilmelidir. Mutfak mobilyalarının üzerine, yatın alabora olasılığı gözetilerek bel ve göğüs hizasında tutunma elemanları sabitlenmektedir. Mutfağın ve diğer mekanların korunması amacıyla tüm kapılar su-hava-ısı geçirmez malzemelerle kaplı olmalıdır. Ayrıca, koku ve duman çıkışının sağlanabileceği havalandırma cihazları kullanılmalıdır. Lavabo paslanmaz çelikten yapılırken, yüksekliği değişken olabilen tezgahlarda mermer, taş, corian gibi malzemeden yapılmaktadır. Tesisatta temiz su tankından alınan sular kullanıldıktan sonra, giderden geçerek gri su tankına gönderilmektedir [6].

3.2.1.2 Kamaralar
Günlük 7-8 saatin geçirilebileceği kamaralarda, yatak yerleşimi ile kabin ve mobilyaların en etkin kullanıma uygun şekilde konumlandırılması gerekmektedir. Kamaraların uyumak ve dinlenmek için kullanılan mekanlar olması nedeniyle kamaralar; motor dairesi, genel kullanım alanları, yatın deniz suyu yarma sesinin sık duyulduğu burun kısmına ve benzer bölümlere yakın yerleştirilmemelidir.

Çok sesli alanlarda genellikle, ıslak hacimler ve depolama kabinleri yer almaktadır. Kamaralardaki yataklar, kullanıcının konforu gözetilerek duruma göre özel tasarlanmakta ve genel ölçülerden daha dar olabilmektedir. Tavan yüksekliği, yatın baş ve kıç kısmında yer alabilecek kamaraların iç yerleşimi için önemli bir etken olmaktadır. Misafir kamaralarının, kullanıcıları sürekli değişe-ceği için, yatak, giysi dolabı ve mini banyonun bulunacağı, standart yerleşimi yapılmaktadır. Yat sahibinin kullanacağı “master kamara” ise; tamamen özel tasarımla üretilmiş makyaj masası, ayna, yatak ve ona bağlı yatak başı, oturma mobilyası, çalışma masası, etajer, açık raflar ve kendi içinde güvenlik detayı yapılmış kapaklı dolaplar, TV, müzik seti vb. ünitelerle donatılabilmektedir. Bazı master kamaraların içinde ya da soyunma kamaralarının içinde banyoları da bulunmaktadır.

Yatın iç hacimlerinin projelendirilmesi esnasında kamaralardaki mobilya ve olası tüm yerleşim üniteleri yata yerleştirilmeden önce mobilya atölyesinde “mock up” donanımı yapılmaktadır. Yat sahibinin mobilya onayı bu aşamada alınmaktadır.

Yatın yerleşiminde, yer kaybının ve sıhhi tesisat çözümlerinin dikkate alındığı önemli bölümlerden biri de; tuvalet ve banyo bölümleridir. Bazı uzun yatlarda her bir kamaraya ayrı banyo yerleştirilmişken, bazı yatlarda ise her iki kamara için tek banyo kullanımı uygun görülmektedir. Kamaralara hizmet veren banyolarda tuvalet ve duş teknesi aynı hacim içerisinde yer almaktadır. ‘Master kamarada’ banyo ve tuvalet mekanları ayrı çözümlenebileceği gibi kamaraya bağıntılı sauna odaları da yer alabilmektedir.  Yatın mürettebatını oluşturan ekip için tuvalet ve duş teknelerinin yer aldığı kısımlar onların kullanım alanları içerisinde konumlandırılmaktadır. Bazı büyük yatlarda kamaraların haricinde misafirlerin kullanabileceği yatın burun veya kıç kısmına yerleştirilmiş tuvaletler yer almaktadır. Yatın ıslak hacim tesisatı ve donanımında kullanılacak malzemeler güvenlik açısından değerlendirilerek çözümlenmelidir.

3.2.1.3 Seyir Kontrol Alanı
Yatın seyir kontrol alanı, sahibinden çok, yatın kaptanı ve teknik elemanlar tarafından kullanılmaktadır. Yatın dümeni ve navigasyon merkezi görüşe en iyi hakim olacak noktaya konulmalıdır. Bir dümen merkezinde genel olarak seyir kontrol elemanları, dümen, navigasyon monitörleri, pusula, iletişim sistemi cihazları çalışma ve harita masası ile kaptan koltuğu bulunmaktadır. Yerleşim imkan sağlarsa mekana masa ve oturma elemanları yerleştirilebilir [7].

3.2.1.4 Depolama Alanları
Yatın depolama alanlarının yoğunluğu, kullanım sıklığına göre detaylandırılmaktadır. Tasarımda, şayet yat sahibi uzun menzilli seyir yapacaksa; yatın oturma mobilyalarının alt kısımlarındaki boşluklar dahil, tüm kullanım fonksiyonu az mekanlara; çekmece, dolap, raf, kapaklı sandık gibi depolama üniteleri yerleştirilmektedir. Mutfak, kamara ve banyo depolama üniteleri yatın olumsuz şartlardaki seyir de göze alınarak, güvenlik açısından özel olarak detaylandırılmaktadır. Yatın en iyi çözümlenmesi gereken depolama üniteleri; “usturmaçalar” ve güneşlenme minderleri için kullanımı bitince mekanda görünmesini engelleyecek fazla yer kaplamayan birer kutucuk olarak tasarlanmaktadır.

3.2.1.5 Eğlence ve Sirkülasyon Alanları
Yatın dış kısım sosyal mekanlarını; yeme, içme, eğlenme, dinlenme ve spor aktivitelerine hizmet veren bölümler oluşturmaktadır. Yatın üst güvertesi olarak adlandırılan flybridge alanında; “havuzluk”, “kıç güverte”, jakuji ve bar bölümleri yer alabilmektedir. Sirkülasyon alanlarını merdiven, hol ve koridorlar oluşturmaktadır. Güvenlik açısından yatın seyir sırasında oluşabilecek sallantılar sebebiyle çok geniş merdiven ve koridorlar yapılmamaktadır. İç yer-leşimdeki oturma mobilyası ve dolap gibi donatıların birbirine çok yakın konumlandırılmaması, mekanda kullanılan özel ölçekli kapıların kendiliğinden kapanır olması gerekmektedir.
Yatın güvenliğini oluşturan ünitelerin bir kısmı yatın gövdesine sabitlenerek yerleştirilirken, bir kısmı da kolayca yerinden çıkarılıp kullanılacak şekilde tasarlanmaktadır. Can simidi; denize düşen kişinin su yüzeyinde kalmasını sağlayan ve üzerindeki özel işaretlerle denizdeki konumu belli eden, yüzebilen malzemeden yapılmış can kurtarma ürünüdür. Yatın flybridge, kıç güverte ve dış mekan mobilyalarının altlarına yerleştirilmektedir. Cansalı (lifeboat); suya atıldığında aldığı darbe ile kendiliğinden şişen, içerisinde kişisel ihtiyacı karşılayan acil yardım malzemelerinin bulunduğu yüzer plastik araçtır. Boyutu ve adeti yatın özelliklerine göre değişmektedir [8].

Tesisattaki güvenlik açısından yatın gövde yapım aşamasında elektrik, su, havalandırma ve yangın tesisatı boru, kablo ve benzeri ekipmanının geçeceği yerlerinin su ve terleme yapması açısından yalıtılmış olması gerekmektedir. Tesisata ek olarak yatın inşasında kullanılan tüm malzemeler yangına karşı uzun süre direnç gösterebilen, nemlenip-su geçirmez ve sertifikalı olmaktadır. Herhangi bir güvenlik ihmali ya da arıza söz konusu olduğunda, yatın dışarıdan görülebilecek banyo, kamara, salon çıkış kapıları, koridor girişleri ve merdivenlerde yanıp sönen acil ikaz lambaları yer almaktadır [9].

3.3 Tasarımda Son Aşamalar
Yatın iç tasarımları ve alan yerleşimlerine dayalı taslakları, yat sahibinden alınan onayların doğrultusunda inşaat aşamasına geçilmesine olanak sağlamaktadır. Tüm işlevlerden bağımsız olarak mobilya atölyesindeki mock up donanımı istenilen son değişikliklere göre üretilmektedir. Yatın inşaat aşaması mühendislerin çalışmalarını içermektedir. Yatın dış kabuğunun tasarımı, iç yat tasarımı ve gövde formu yat sahibinin istekleri doğrultusunda tasarımından emin olunma aşamasına gelinmiştir. Bu aşamada hız, menzil, on board gereksinmelerinin yanı sıra gerekli düzenlemelere dikkat edilmelidir. Yatın iç hacminin nasıl kullanılacağı bu aşamada belirlenmektedir. Örneğin yavaş, konforlu bir yat ise; diğer yatlara göre daha yüksek bir yer değiştirme yeteneğine sahip olacaktır. Eğer hızlı bir yat yapılacaksa; diğerine göre daha ince bir tekne formu, daha büyük bir makine tahsisi ve daha hafif malzemeler gerekmektedir. Yatın dış kabuğu tasarlandıktan sonra deniz tahrik ekipmanının yerleşimi planlanmaktadır. Sabit pervaneler, gaz türbinleri, yüzey delici pervaneler ve su jetlerinin kullanımı bu aşamada önem kazanmaktadır. Tasarım için gerekli olacak izin belgelerinin tesislere erişim ayrıntıları, hesap-lamalar, direnç konularının çözünürlük analizinin oluşturulmasında tank testleri, yatın üst yapısındaki akışkan dinamiğinin hesaplamaları ve mega yatlardaki çapa dinamik performans ve statik hesaplamaları bu evrede onay almaktadır.

Yerleşim ve bitiş aşamasında yalıtım ve boyama işlevi de yapılmaya başlamaktadır. Zemin döşemeleri yerleştirildikten ve yatın mobilyaları mock up donanımından çıkarıldıktan sonra, yattaki yerlerine yerleştirilmektedir ve hatalı kısımları yatın içinde veya mobilya atölyesinde düzeltilmektedir. Tüm hatalı uygulamalar düzeltildikten sonra mobilyalar yerlerine monte edilmektedir. Bu işlem sonrası yatın ince iş ve boyama gibi tüm detayları hiçbir kusur kalmayacak şekilde kontrol edilmektedir. Kontrol aşaması ortalama 1-2 ay kadar sürmektedir. Kontrol aşamasının bir diğer unsuru da yatın yapımının tamamlanmasından sonra denize indirilmesidir. Denizde 1-2 hafta süreyle, yatın gövde yapısı, motor ve diğer sistemleri alabileceği yük sınırı, ulaşabileceği son hız ve manevra kabiliyeti gibi özellikleri üzerinden birçok testle standart kurumların belirttiği standartlara uyumsuzlukları olup olmadığı araştırılmaktadır [10].

Sonuç
Son aşama, yatın sahibine teslim edilmesidir. Yatın karmaşık çizgilerden oluşma eskiz halinden, oldukça gösterişli bir yüzer mekan haline gelebilme aşaması ortalama 1-2 yıl sürmektedir. Yoğun çalışma ve dikkat gerektiren tüm aşamalar endüstriyel tasarımcı, iç mimar ve gemi inşaat mühendislerinin ortak çalışmalarıyla gerçekleşmektedir. Geçmişte mobilya yapım tekniğine bağıntılı olarak ele alınan tekne ve yat tasarımı günümüzde mekânsal çözümlemeler gözetilerek yapılmaktadır. Teknolojinin ilerlemesiyle belki de yakın gelecekte, bilgisayarda modellenen yat tasarımları tek modül halinde üretilebilecektir.

Kaynaklar
[1] Fraser,A.: Royal Charles: Charles II and the Restoration, First American edition, New York,1979,s: 62-76
[2] Gardiner, R & Lavery, B,: “The Line of Battle: The Sailing Warship 1650-1840”, Conway, 2004 s. 68-70
[3], [10] Özkuşaksız, O., 2007: Özel Üretim Yat Tasarımı Sürecinin Yönetimi, G.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Ürünleri Tasarımı A.B.D.Yüksek Lisans Tezi, Istanbul.s.45-80
[4], [5], [6], [9], [10] Koca,E.2011: Studio Aegean , (Yat Tasarımcısı ve İç mimar)  “Karşılıklı görüşme” http://www.studioaegean.com/ (Eylül 2011)
[4] Yat yapım aşamalarının sıralanması ön bilgisi: http://www.İnternationalyachtdesigners.com (Eylül 2011)
[6], [7] Hix, L.C.,: Interior Design Methods for Yacht Design and Boat Building Industry, Weslawn Institute of Marine Technology,Connecticut,USA,2001,.s.50-300
[8] Arslan,B...:Motoryatlarda İç Mekan Tasarım Süreç ve Kriterleri,İ.T.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İç mimarlık Yüksek Lisans Tezi, Istanbul, 2010 s.25-200

Yat terimleri sözlüğü: http://www.karayeltekne.com/terimler.html (Şubat 2012)
Çalışmada emeği geçen Yar. Doç. Dr. Saadet Aytış ve İç Mim. Ercan Koca’ya teşekkürler…
 

---

R E K L A M