1 Aralık 2017 | TEKNİK MAKALE 64. Sayı (Eylül-Ekim 2017)

3.017 kez okundu

Küresel rekreasyonel tekne pazarının %75’i Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) bulunmaktadır. ABD Ulusal Deniz Sistemleri Üreticileri Birliği (NMMA) verilerine göre ABD rekreasyonel tekne sanayiinin, 2014 yılı toplam cirosunun 35,4 milyar dolar değerinde olduğu hesaplanmıştır. Dünyanın üçüncü büyük yat yapımcı ülkesi olan Türkiye’nin bu pazardan önemli bir pay alması gerekmektedir.

Bu çalışmada, rekreasyonel tekne endüstrisi içinde giderek pazar payı büyüyen ponton yatların tasarıma dayalı özellikleri ve diğer segmentlerde bulunan teknelere göre üstünlükleri ve ABD pazarındaki gelişimleri ayrıntılı olarak analiz edilmekte ve Türk rekreasyonel tekne endüstrisi açısından bu pazarda elde edilmesi gereken paya dikkat çekilmektedir.

1. GİRİŞ

Genel olarak yatların konstrüksiyon özellikleri ve kullanım amaçları ile tekne boyları dikkate alındığında, yapımlarında kullanılacak malzemelerin seçimindeki temel kriterler önem sırasına göre aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Düşük yoğunluk (ağırlık), buna karşın yeterli statik ve dinamik dayanım,

• Kolay şekil alabilirlik ve üretilebilirlik,

• Korozyona, ağır deniz koşullarına fouling ve boring organizmalara karşı dayanıklılık, su geçirmezlik;

• İmalat, işletme ve bakım-onarım dâhil uygun maliyet bileşenleri,

• Çevresel yaşlanma koşullarına dayanıklılık.

Bu kriterler doğrultusunda kullanılabilecek malzemeler sırasıyla, alüminyum, kompozit ve termoplastik malzemelerdir. Genel olarak LOA = 6,00 – 12,00 m boya, hafif ve düşük toplam dirence sahip olması için, çok narin bir tasarıma sahip olacak şekilde dizayn edilecek teknelerin yapımında kaliteli alüminyum kullanılması, tekneyi daha maliyetli yapacaktır. Ayrıca teknenin alüminyum kaynağına aşırı özen gösterilmesi gerekecek ve korozyona karşı koruma ise her zaman bir sorun teşkil edecektir. Ancak günümüzde ponton yatların tüp şeklindeki sephiye elemanları yaygın olarak bu malzemeden yapılmaktadır (Şekil 1).

Sürat ve gezi teknelerinin yapımında yaygın olarak E-cam elyaf destekli polyester (E-Glas Fiber Reinforced Polyester, GFRP) malzeme kullanılmakla birlikte artık kullanımı giderek yaygınlaşan yüksek yoğunluklu polietilen (High-Density-PolyEthylene, HDPE) termoplastik malzemeler de söz konusudur (Şekil 2).

1950’li yıllarda tekne üretiminde ve hatta otomobil karoserinde de kullanılmaya başlayan E-cam elyaf destekli polyester malzeme, günümüzde çok yaygın bir şekilde tekne yapımında kullanılmaktadır. Bu malzemeden, seri üretime yönelik olarak çalışıldığında, uygun kalıp ve ekipman desteği ile ve yüksek kalitede uygulanan işçilikle çok iyi sonuçlar elde edilmektedir. Ancak yüksek kalitede bir kalıp üretimi, maliyetleri her zaman yükselten bir unsur olmaktadır.

Kalıba ihtiyaç duymadan kesilip, aynı malzeme ile ısı yardımıyla birleştirilerek çok mukavim konstrüksiyonlar oluşturabilen, antimanyetik, antikorozif özellikler taşıyan yerli kaynaklardan temin edilebilecek, belirli oranda da çevresel yaşlanma koşullarına (sıcaklık, kimyasal maddeler, vb.) karşı dayanıklı, onarım gerektirmeyen polietelilen termoplastik malzeme ile önümüzdeki yıllarda iş teknesi ve yat üretiminde dünyada olduğu gibi ülkemizde de önemli artışlar beklenmektedir.

Şekil 3 incelendiğinde, Türkiye’nin dünyanın en büyük yat yapımcısı on ülke arasındaki üçüncülük yerini uzun zamandır koruduğu anlaşılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’deki (ABD) dev rekreasyonel bot pazarı düşünüldüğünde ki küresel pazarın ¾’ünü oluşturmaktadır, Türk rekreasyonel tekne endüstrisi’nin bu alandaki pazar payını hızlı bir şekilde büyütmesi mümkündür. Çünkü gayri safi yurtiçi hâsıla sıralamasına göre dünyanın en büyük ekonomisine ve yüksek alım gücüne sahip ABD’de 2007-2009 döneminden beri süren ekonomik durgunluğun artık geride kaldığını gösteren kesin göstergeler bulunmaktadır (Şekil 4).

2. ABD’DEKI REKREASYONEL BOT (TEKNE) ENDÜSTRISININ DURUMU

Küresel rekreasyonel tekne pazarının % 75’i ABD bulunmaktadır. ABD Ulusal Deniz Sistemleri Üreticileri Birliği (National Marine Manufacturers Association, NMMA) verilerine göre ABD rekreasyonel tekne sanayiinin 2014 yılı toplam cirosunun 35,4 milyar dolar değerinde olduğu hesaplanmıştır [5]. Bu değer, teknelere yapılan harcamaları, tekne motorları ile muhtelif aksesuarlar ve tekne mülkiyetine ait diğer masrafları içermektedir. 

ABD’de 2014 yılında bir önceki yıla göre % 0,5 artışla 534.500 yeni tekne satılmıştır. Bunun içindeki sürat motoru satışı % 6,4 artışla 171.000’in üzerinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, 2014 yılında ABD ikinci el pazarında satılan ponton ve motor botların sayısı kişisel deniz taşıtları (personal watercraft) ve yelkenli tekneler de dâhil olmak üzere tahmini olarak 940.500 adettir. Aynı yıl bir önceki yıla göre % 17,7 artışla 2,3 milyar değerinde 794.174 yeni tekne ithal edilmiştir. Tekneler için en güçlü talep, gençlerin endüstriye giderek daha fazla ilgi duymalarına karşın, hâlâ 45-64 yaş aralığındaki kitleden gelmektedir.

ABD’de yaklaşık 12 milyon kayıtlı tekne bulunmaktadır ve bu teknelerin % 95’i 7,93 m’den (26’) daha kısa olup, bu sayede treyler aracılığıyla kıyı ve iç su yollarına taşınıp bağlanabilmektedir. Böylelikle, tekne sahipleri marina kira maliyetlerinden tasarruf etmektedirler. Çünkü Amerikan tekne sahipleri genel olarak orta sınıfa mensup insanlardan oluşmaktadır ve % 71,5’inde hane halkı geliri 100.000 dolardan daha düşüktür [5].

Rekreasyonel amaçlı teknecilik endüstrisinin, gelecekte öngörülen toplam satışların üçte birini alması beklenmektedir ki bu rakam 10 milyar dolardan fazladır ve yıllık artış oranı % 8’dir.

Buna rağmen, şu anki teknecilik endüstrisinin 2006 yılındaki durumunun sadece % 65’ine erişebildiğini belirtmek gerekir (Şekil 4). Çünkü Şekil 4’den de anlaşılacağı gibi, motorbot perakende satışlarının 2010 yılında yaklaşık 120.000’e kadar düşmesiyle, sektör Körfez Savaşından sonraki en ağır darbeyi almıştır [6].

Mevcut ekonomik ve sosyo-demografik eğilimler, özellikle güçlü olan kategorilerdeki büyümenin tek haneli yüksek oranlarını koruyacağını göstermektedir. Yıllarca çift haneli büyüme gösteren ponton yat kategorisi, şu sıralarda yüksek tek haneli aralıkta sürdürülebilir bir büyüme göstermeye başlamıştır. Çünkü sürat tekneleri popüler olmaya devam etmekle birlikte, rekreasyonel tekne endüstrisini özellikle 2007-2009 durgunluk yıllarından beri, yani son on yılda ileri götüren ponton tekneler olmuştur [7,8]. Bu teknelerin satışı, toplam satışların % 33’ünü oluşturmaktadır ve bu benzeri görülmemiş büyüme için, 2018 sonuna kadar herhangi bir yavaşlama belirtisi bulunmamaktadır. En yeni NMMA yıllık perakende satış verileri, tekne endüstrisinde ponton yat segmentinin 2015 yılında % 8 oranında büyüdüğünü göstermektedir ve bu kategorinin en azından 2018 ortalarına kadar tek haneli yüksek büyüme göstermeye devam edeceği düşünülmektedir [7,8].

Statistical Surveys Inc.’in Eylül 2015 verileri, ABD’de önceki 12 aylık dönemde 36.920 adet olan ponton yat satışlarının bir yıl sonra 39.857 adete ulaştığını göstermektedir. En popüler ponton tekneler ise 6,10-7,00 m (20-23’) aralığında olup, toplam teknelerin 20. 608’ini oluşturmaktadır [6]. 3 silindirik sephiye elemanından oluşan yüksek performanslı tekne modellerine her zamankinden daha fazla talep geldiği ve hatta talebi karşılamak için yeni üretim hattı oluşturan firmaların bulunduğu ifade edilmektedir (Şekil 5,6) [7].

Sevkten bağımsız olarak, ponton yat segmentinin pazar payındaki artışının sebepleri, bu teknelerin konfor ve çok yönlülüğü ile açıklanabilir. Bakımı kolay tek güverte düzeni, konforlu mobilyaları, geniş yerleşim/ dinlenme alanları ve denizde aileyle birlikte çeşitli su kayak tipleri dâhil farklı aktiviteleri yapabilme becerileri ile ponton yatlar, pazar paylarını diğer kategorilerin aleyhine büyütmüştür. Güverte altında konaklamaya ihtiyaç duymayan ya da istemeyen alıcıların özellikle ilgisini çekmektedirler. Çünkü diğer teknelerin sahipleri ile görüşüldüğünde, % 10’undan daha azının teknelerinde geceleme yaptıkları anlaşılmış, kamaralarını ise eşya ve araç-gereç depolamak için kullandıkları belirlenmiştir. Profesyonel bir su kayakçısı veya turnuva balıkçısı olunmadığı sürece, ponton yatların mutlaka sahip olunabilecek çok yönlü tekneler olduğu iddia edilmektedir (Şekil 5,6) [7,8].

Daha önceleri “çok satanlar” segmentinde yer alan 30’ altındaki “pocket cruiser” tipi tekneler, ponton yat kategorisinin ortaya çıkıp büyümesiyle neredeyse kaybolmuşlardır. Deniz seyri (cruising), balıkçılık ve su sporları gibi çok yönlülüğü ile ponton yatlar pek çok segmentten pazar payı almaktadır. Çünkü 30’ boya sahip bir ponton yatın, 30’’lik bir “pocket cruiser” ile kıyaslandığında çok daha fazla güverte alanına sahip olduğu ortaya çıkar. Ayrıca bir ponton yatın, aynı oturma kapasitesine sahip bir “pocket cruiser”e göre hem fiyat ve hem de işletme giderlerine göre daha elverişli olduğu kesinleşmiştir. Günümüzde döşeme ve donanım açısından da bu segmentteki yatlar, benzer boyutlardaki bir “pocket cruiser”e göre daha iyi bir duruma gelmiştir. Gerçekleştirilen son yeniliklerle de teknelerde ihtiyacı karşılayacak şekilde gece konaklama imkânları oluşturulmuştur [8].

Ponton yat segmentinin büyümesine katkıda bulunduğu düşünülen birçok faktör sayılırken, gizli kalan son etken ise, özellikle son çıkan modeller arasında bulunan ponton yatların, ikinci el piyasada kolay satılmaları ve en azından değerlerini diğer bazı tekne türlerinden daha iyi koruyor olmalarıdır.

Ancak, motor teknolojisi de, segmentin büyümesinde önemli bir faktör olarak görülmeye başlamıştır. Yüksek beygir gücüne sahip motorlar ile güçlendirilmiş üç sephiye elemanlı performans modellerinin her zamankinden daha fazla talep görmesi üzerine, bazı üreticiler yeni üretim hatları kurmaya başlamışlardır (Şekil 6). Dıştan takma motor teknolojisindeki gelişmelerin, ponton yatları her zamankinden daha çok yönlü hale getirerek, segmentin büyümesine kesinlikle katkıda bulunduğu ifade edilebilir. Ayrıca dıştan takma motorlara sahip teknelerin daha kolay satıldığına ilişkin çok sayıda gözlem yapılmıştır.

Ancak büyük motorlarla, yüksek performans özellikleri elde etmek mümkün olsa da, ponton yatların en iyi özelliklerinin performans açısından “varyasyonel” olmaları, yani yüksek hız sağlayan motor yerine bu motorun yarı gücüne sahip bir motorla da oldukça yüksek hızlara ulaşıp yat sahiplerinin iyi zaman geçirmesini sağlamalarıdır.

Ponton yat üreticileri, dıştan takma motor teknolojisindeki gelişmelerin segmentteki satışları artırdığına dikkat çekmekle birlikte, elektrikli motor teknolojisindeki gelişmelerin de kategorinin sürekli büyümesine katkıda bulunduğunu ifade etmektedirler. Çünkü elektrik motorlu ponton yatlar, benzin motoru veya beygir gücü kısıtlamaları nedeniyle ABD ve Kanada’da sayısız gölde tercih edilen tekneler haline gelmiştir [8]. İki veya üç silindirik sephiye elemanlı ponton tekneler sahip oldukları dizayn, dolayısıyla da direnç ve sevk karakteristikleri yönünden genel olarak elektrik enerjisi ile tahrike uyumludur. Ayrıca akü teknolojisindeki gelişmeler sayesinde, aküler teknede daha az yer kaplarken daha fazla güç ve çalışma süresi sağlayacak şekilde hızlı bir tempoda gelişmeye devam etmektedir.

Kuzey Amerika’nın belirli bölgelerindeki çevre düzenlemeleri nedeniyle benzin motorlarının kısıtlanması hatta tümüyle yasaklanması sonucu, yakın gelecekte marinaların giderek yakıt depolama tesislerini yenilemek ve motorbotlara ait akülerin elektrikle şarjını sağlayan üniteleri kurmak zorunda kalacakları ifade edilmektedir. Yat sahibi için yakıt takviyesi sağlamak amacıyla yakıt istasyonlarına gitmek yerine motorunun aküsünü marinada şarj etmenin çok daha kolay olduğu herkes tarafından kabul edilmektedir. Bu nedenle, elektrikli dıştan takma motorlara olan talebin büyümeye devam edeceği ve bu motorların da önümüzdeki on yıl içinde artan oranda ponton yatlarda kullanılması beklenmektedir.

3. SONUÇ

Dünyada, özellikle de ABD’de ponton yatlara olan güçlü talep devam ettiği sürece rekreasyonel tekne endüstrisi büyüme eğilimini devam ettirecektir. Bu kategorinin en azından 2018 ortalarına kadar yüksek tek haneli sayılarla büyüme göstermeye devam edeceği anlaşılmaktadır. Birçok teknenin satışlarında önemli azalmalar görülmekte ve bazıları üretimden neredeyse çıkarılmaktadır; ancak ponton yat kategorisindeki genişleme bu kayıpları telafi etmeye yardımcı olmaktadır. Ayrıca, günümüzün çevre kısıtlamaları ve yeni düzenlemeleri nedeniyle elektrik motorlu ponton yat sayısında önümüzdeki on yıl içinde önemli artışlar olması kaçınılmazdır.

Sonuç olarak, dünyada 2008’de gerçekleştiği şekilde başka bir güçlü durgunluk dönemi olmadığı sürece, yayımlanan tahminler doğrultusunda bu endüstrideki büyümenin istikrarlı kalması beklenmektedir. Dolayısıyla dünyanın üçüncü büyük yat yapımcı ülkesi durumunda bulunan Türkiye’nin, dünya kreasyonel tekne pazarında ve bu küresel pazarın ¾’ünü oluşturan ve yaklaşık ¾’ü orta sınıfa mensup insanlardan meydana gelen ABD pazarında rekabetçi ve agresif fiyat politikasıyla önemli bir pay alması gerekmektedir.

Bunun dışında, tam boy teknelerin nakliyesinin maliyeti bir zamanlar ihracat için önemli bir engel oluşturmaktaydı; fakat artık nakliye masrafları ile perakende fiyatlar arasındaki ilişki dikkate alındığında, deniz aşırı nakliye koşullarının yıllardır dünya çapında ihraç edilen fiberglas tekneler için geçerli olan koşullardan farklı olmaması gerektiği anlaşılmaktadır.

KAYNAKLAR

1. http://images.boats.com/resize/wp/2/files/2016/06/Bennington-Pontoon2016.jpg (Erişim tarihi: 20.09.2017).

2. http://selfbuildplan.blogspot.com.tr/2015/06/plans-to-build-pontoonboat.html (Erişim tarihi: 20.09.2017).

3. ShowBoats-International-magazine-Global-Order-Book-for-2014. (Erişim tarihi: 01.09.2017).

4. ShowBoats-International-magazine-Global-order-book-2016. (Erişim tarihi: 01.09.2017).

5. 2014 Recreational Boating Statistical Abstract, National Marine Manufacturers Association, 2015.

6. 2015-State-of-the-Industry, https://www.youtube.com/watch?v=bTc8ArDny9E,(Erişim tarihi: 10.09.2017).

7. 35 Staggering Boating Industry Trends, Jun 2, 2016, https://brandongaille.com/, (Erişim tarihi: 01.09.2017).

8. Ritchie, C. Market Trends: Pontoon segment stays strong., http://boatingindustry.com/top-stories/2016/01/21/still-the-one/, (Erişim tarihi: 01.09.2017).

9. https://travelizmo.com/g3-sun-catcherelite-26-pontoon-boat-2009, (Erişim tarihi: 20.09.2017).

10. http://www.boats.com/boat-buyersguide/can-a-pontoon-boat-be-a-seriousfishing-boat/#.Wc49eY-0PIV, (Erişim tarihi: 20.09.2017).

Makale içindeki şekil, çizelge ve tablolara e-dergi üzerinden ulaşmak için lütfen tıklayınız...

 

---

R E K L A M