2 Åžubat 2010 | ÃœRÃœN 17. Sayı (Kasım-Aralık 2009)

Pervaneden istenilen performansı almak için tek başına doğru malzemeden, doğru kanat sayısında, doğru çapa ve piçe sahip bir pervaneye sahip olmak yeterli değildir. İyi bir seyir için pervanenin montajının da doğru yapılması gerekir.
Pervaneden istenilen performansı almak için tek başına doğru malzemeden, doğru kanat sayısında, doğru çapa ve piçe sahip bir pervaneye sahip olmak yeterli değildir. İyi bir seyir için pervanenin montajının da doğru yapılması gerekir.

Pervaneler çoğu kez tekne yüzeyine yakın bir şekilde monte ediliyor ve neredeyse dümenle arada hiç boşluk kalmıyor. Soğutma boruları ve anotlar yanlış konumlarda yerleştirilirken, skegin (dümen topuğu) arka kenarı çoğunlukla geniş ve düz olan dikey bir yüzey oluşturuyor. Ayrıca   şaft  ekseninin eğimi ve braketin  pozisyonu çok önemlidir. Bu yazıda pervaneden iyi bir performans almak ve sarsıntısız bir seyir için yapılması gerekenleri ele alacağız. Önce, tekne bordası üzerindeki arıza kaynaklarına yakından bakacağız. Daha sonra pervane, yön tayini, pervane şaftı, şaft kovanları, salmastralar ve benzeri parçalardan tek tek söz edeceğiz. Arızanın kaynakları neler olabilir? Bir etkenin diğer etkene tesiri nedir? Zorlukların önüne geçmek için ne yapabiliriz; bunlar önemli sorular. Bunlara cevap verebilmek, sesin ve sarsılmanın kaynağının ne olduğunu bulmak için ilk önce teknenin alt tarafına bakacağız.

İz

Hepimizin bildiği gibi, tüm yüzen teknelerin altında bir tekne izi oluşur. Bu iz katmanının kalınlığı, teknenin biçimi ve uzunluğu gibi faktörlerin bir çoğuna bağlıdır, aynı şekilde teknenin su boyunca yaptığı hareket hızıyla da ilgilidir.

Teknenin su altında kalan kısmının yaratabileceği her farklı engel, izi etkileyebilmekte ve akışını hızlandırabilmekte veya yavaşlatabilmektedir.     

Bu akımın, su izinin olabildiğince düzenli bir şekilde akması en önemlisidir,  biz bu engellere tek tek odaklanacağız.

Uygulamada aşağıda yer alan resimdekilere benzer arızalarla sık sık karşılaşıyoruz. Pervaneler çoğu kez tekne yüzeyine yakın bir şekilde monte ediliyor ve neredeyse dümenle arada hiç boşluk kalmıyor. Ayrıca soğutma boruları ve anotlar yanlış konumlarda yerleştirilirken, skegin (dümen topuğu) arka kenarı çoğunlukla geniş ve düz olan dikey bir yüzey oluşturuyor. Tüm bu engeller, pervaneyi kötü  su akış içinde bırakma sonucuna yol açar ve titreşimlere  neden olur. Etki, kavitasyon olabilir.

Suyun akışı ile ilişkili olarak, diğer şeyler arasında, şaft  ekseninin eğimi ve  braketin  pozisyonu çok önemlidir. Oldukça büyük bir eğim, pervane şaftı üzerinde ve arkasında oldukça büyük bir "dümen suyu gölgesi" ile sonuçlanır. Esasen göbeğe yakın pervane kanat kısmı, üst taraftan geçerken, braketin "gölgesine" rastladığı için aşırı derecede kötü su  akışına maruz kalır.  Bu, göbek kavitasyonunun  nedenlerden biridir. Bu doğal olayı ortadan kaldırmak için basınç farklarını nispeten dengelemek amacıyla kanat diplerine göbeğe yakın özel delikler delinir. Bu metot, başarılı olabilir,  fakat  palyatif bir çaredir. Eğer şaft  ekseni ve gövde  yüzeyi  arasındaki açı,  14° den daha büyük değilse ve  braketler  iyi konuşlanırsa, genellikle problem meydana gelmez. Aynı nedenle, 'V-braket' 'in kollarını  bir  noktada değil, braket göbeğine teğet olarak bağlanması önerilir. Sadece tek kollu  bir braket (P-braket), su akımı bakımından en iyi seçenek olarak düşünülebilir. Bununla beraber bu çözüm, özellikle daha büyük yatlarda yapısal zorluklara yol açabilir. P-braketi,  hızlı deniz araçlarında daha çok kullanılır.  Bunun nedeni pervanelere iyi su akımı temin etmek içindir.

Pervanede dümen suyu

Ayna kıçlı bir tekne, ters aynalı bir tekneye göre daha çok  su sürükler.  Dönen pervane alanında, dümen suyu eşit olarak yayılmayacaktır. Çünkü pervanenin dönen dairesinin değişik kısımlarının geminin gövdesine farklı uzaklıkları vardır. Bir pervane kanadı,  her tam dönmede, daha yüksek ve daha alçak dümen suyu ile farklı alanlarda karşılaşır.

Kavitasyon - Erozyon

Kavitasyon, genel anlamıyla  "suda bir boşluk yaratma",  dümen sularında, dönen perrvanenin  neden olduğu şiddetli  türbülans ile sonuçlanan hidrodinamik bir doğal olaydır. Pervane kanatlarının ön ve arka yüzeylerindeki suyun aşırı basınç farkından oluşur. Bu farklılaşma sonunda, kanadın arka yüzündeki basınç, suyun buharlaşma basıncına ulaştığında, suda su buharı veya hava ile dolu kabarcıklar oluşur. Bu kabarcıklar birleşebilir ve daha sonra akış sahası içinde kaybolur. Bu kayboluş genellikle o kadar çabuk  meydana gelir ki, bir iç patlama olarak görülebilir. Burada, oluşan enerji o kadar yüksektir ki, bir "darbeli matkap" hissi bile oluşturabilir. Bu da can sıkan bir gürültüye neden olur. Aşırı derecede küçük bir alanda, çok kısa periyotlar süresince çok yüksek bir atmosferlik basınç ve çok yüksek sıcaklık meydana gelebilir. Pervane kanadı yüzeyindeki bu darbeler, sonunda kanat yüzeyini de aşındırır. Bu aşınma, galvanik korozyondan çok daha hızlı cereyan eder, ve balans bozukluklarına, ek titresimlere ve hatta kanat kopmasına bile sebep olabilir. 

 

---

R E K L A M