18 Ekim 2011 | ÜRÜN 28. Sayı (Eylül-Ekim 2011)

H. Mehmet EKİCİ / Çevre Yüksek Mühendisi Selçuk YAYLA / Gemi Makineleri Mühendisi Marinsu İzolasyon San ve Tic. Ltd. Şti.
H. Mehmet EKİCİ / Çevre Yüksek Mühendisi
Selçuk YAYLA / Gemi Makineleri Mühendisi

Marinsu İzolasyon San ve Tic. Ltd. Şti.
Gemilerde pervane, motor ve dişliler gürültüye neden olmaktadır. Motor tarafından oluşturulan gürültüyü; yakıtın motor silindirinin içinde sürekli ve hızla yanması, yanmayla birlikte oluşan patlama, daha sonra ise yanma neticesinde oluşan itme kuvveti ile dönen dişliler ve şaft oluşturur. Bu sesler yüksek frekanslı gürültü olarak adlandırılır.

Ses ayrıca dönen pervanenin kanatları etrafında basınç farkından dolayı meydana gelen kabarcıklardan oluşur. Pervane döndükçe gemi hareket eder ve yüzeye çok yakın yerlerde kabarcıklar oluşur. Bu kabarcıkların oluşumu kavitasyon olarak bilinir. Kabarcıkların kırılması ile yüksek bir gürültü oluşmaktadır. Bilinenin aksine her pervane gürültüsü düşük frekansta oluşan bir gürültü değildir. Kavitasyonun sebep olduğu bu gürültü doğrudan teknenin hızıyla ilgilidir. Pervane devri hızlandıkça kavitasyon da buna paralel olarak artmaktadır. Kırılan bu kabarcıklardan oluşan gürültü frekansları yüksek pervane devirlerinde 20,000 Hz’e kadar çıkmaktadır. Bir diğer uç nokta ise büyük tonajlı ve düşük devirde dönen pervanelerin ise 10 Hz gibi çok düşük frekanslarda gürültü üretmesidir. İşte pervanenin dönmesi hızına bağlı olarak aşağı yukarı bu sabit frekanslarda değişik bantlarda gürültü ortaya çıkarmaktadır.

Pervanelerden kaynaklanan düşük frekanslı sesler son yıllarda gemilerin ve yatların hızlarının artmasıyla birlikte yaşam mahalleri ve su altı gürültü seviyesini 10-15 dB(A) artırmaktadır. Düşük frekanslı gürültüler iç ortama lumbuzlardan veya tekne gövdesinden girmektedir.   Uzun dalga boylu düşük frekanslı bu sesler; ikincil gürültü olarak lumbuz, kapı veya kaporta titreşimlerine de neden olmaktadır.  Bu ikincil gürültüleri, makine dairesinden gelen ve yüzeysel vibrasyondan kaynaklanan gürültülerden ayırt etmek çok zordur. İşte bu sebeple izolasyon yapılan yüzeylerde yüksek frekanslı gürültüyü elimine etmek için kullanılan yöntemler bazı durumlarda düşük frekanslı gürültülerin daha da çoğalarak yaşam mahallerine gelmesine sebep olabilir. Bir diğer problem ise düşük frekanslı gürültülerin yüksek frekanslı gürültülerden daha uzun menzile yayılabilmesidir. Bu sebeple genellikle gürültü kaynağını bulmak çok zorlaşmaktadır. Düşük frekanslı gürültülere sebep olabilecek ekipmanlar için, ana kaynak pervane olmak üzere, liman durumunda aşağıdaki ekipmanları da sayabiliriz:

-    Pompalar
-    A/C üniteleri
-    Fanlar
-    Elektrik ekipmanları
-    WC deşarj üniteleri
-    Güvertedeki ayak sesleri vb.

Düşük frekanslı gürültü vızıltı ile karakterize edilebilir. Bu ses daha çok hiçbir sebep yokken kulağımızın çınlaması gibidir. Düşük frekanslı gürültüler tekne personelinde ve yolcularda yorgunluk, stres, baş ağrısı veya deniz tutmasına neden olabilmektedir. Özellikle konfor gerektiren teknelerde alınması gereken önlemler de majör konumunda olmalıdır.

Düşük frekanslı gürültü kaynağının izini sürmek ve onun büyüklüğünü değerlendirmenin zorlukları dışında, pratik kontrol yöntemleri daha etkin olarak kullanılmaktadır. Bu da gürültü kaynağını çevrelemek veya gemi gövdesinden içeri girmesini zorlaştırmaktan geçmektedir. Düşük frekanslı gürültüleri yok etmek amacıyla büyük ve ağır malzemelerin yüzeye tatbik edilerek uygulanması kapsamlı bir çözüm sağlayacaktır. Ancak her zaman belirtildiği gibi İzolasyon; makine ekipmanlarında vibrasyon şok mauntların kullanılması, pervane dizaynı veya gemi gövdesi dizaynında alınması gereken önlemlerden daha sonra düşünülmesi gereken bir husustur. Düşük frekanslı gürültüyü ortadan kaldırmak için aranan cevap aslında teknelerin tasarımında yatmaktadır.

Kaynakça
i) Ross, D., Ungar, E.E., Kerwin, E.M. Jr. 1959. Damping of Plate Flexural Vibrations by Means of Viscoelastic Laminate. In ASME (Ed.). Structural Damping (pp. 49-88). New York: ASME
ii) Department of Environment Food and Rural Affairs(DEFRA)
iii) Development of Passive and Active Noise Control for Next Generation Locomotive Cabs 2009 Ottawa, Canada
iv) Acoustical Society Of America 2008 Conference Melville, NY “Description and Measurement of Under Water Noise From Ships”
v) International Workshop on Shipping Noise 2008 Hamburg Germany