MAKALE Otuz yılı aşkın süredir deniz motorlarında bir dünya markası olan Evinrude motorlarının sahibi Ralph Evinrude'un "1953'te yaptığı motoryat Chanticleer. uzun süreli yaşam olanaklarına sahip, dizel motorlu motoryat konseptinin ilk örneklerinden biri sayılmış ve konforlu bir okyanus yolculuğunun mümkün olduğunu kanıtlamıştır". 1960'lı yıllar lüks motoryat ve yelkenli yat konseptlerini kesin bir şekilde birbirinden ayırmakla kalmamış; motoryatları sadecebüyüklüklerine göre değil. aynı zamanda kullanım amaçlarına göre sınıflandırılmaya başlandığı bu dönem; power yacht. hard-top, oceanyacht. cockpit motoryat. trawler. sportfisherman ve yüksek performans tekneleri gibi yat tiplerini de belirgin çizgilerle birbirinden ayırmaya başlamıştır. Bu arada özellikle italya'nın başını çektiği Avrupa ülkelerinde başlayan seri üretim. megayatları endüstriyel anlamda biçimlendirmeye başlamış; periyodik yat dergilerinin çoğalması ve charter turizmi, yeni zenginlerin sermayesini yatçılığa çekmiştir. 1960'ların sonlarına kadar büyük yatlar. sipariş üzerine yapılmaktaydı. O zamanlar dünyada, senede yapılan megayat sayısı bir elin parmağını geçmezken; firmalar arasındaki rekabet ortamı "lüks motoryat" kavramını. yavaş yavaş "gemi" olarak da adlandırılan atalarının boylarından daha gerilere çekmiş ve nispeten daha az zengin -ama yine de çok zenginolan sınıflar için. daha gerçekçi bir hayal düzeyine indirgemiştir. Bugün kullanılan "megayat" kelimesi; kimilerince "super" ya da "giga" yat olarak adlandırılan. altmış-yetmiş metreyi, hatta bazen ikiyüz metreyi geçen yatlar için de kullanılmaktaysa da; yirmibeş metreyi geçen lüks motoryatlar uygar toplumlarının imgelemlerinin genelinde bu kelimenin tam karşılığıdır. Dünyada megayatlara olan ilginin artışındaki önemli etkenlerden bazıları uluslararası yat fuarları ve reklamlar olmuştur. Bunun yanında malzeme 58 Nal~ıllder TEMMUZ-AÔUSTO2S012 / SAYI33 alanındaki yenilikler; televizyon. müzik sistemleri, su ve hava şartlandırma gibi donanımların montaj kolaylıkları bir megayat yolculuğunu sorunsuz hale getirmiştir. Radar. gps. sonar ve ileri navigasyon aygıtlarının yanında. filika ve kurtarma botlarından. pasarella ve mataforalara kadar gözlenen teknolojik gelişim, tatilini karada geçirmeye eğilimli zengin sınıfların tatil anlayışını etkilemiştir. Çağdaş megayat konseptinin yerleşmesinde çok büyük pay sahibi olan Baglietto. Ferretti ve Azimut gibi İtalyan markaları; kanımca yetmişli yıllarla telaffuz edilmeye başlanan "made in ltaly'' (İtalyan malı) sloganının yat tasarımı alanındaki haklı temsilcileridir. "1969'da kurulan Azimut; otuz metrenin üzerindeki ilk cam elyafı seri üretim tekne olan 'Azimut 105, Failaka'yı üretmiştir" . Cam yapıştırma ve lumbozlara getirdiği yeni uygulama teknikleriyle Azimut. savaş sonrası kalkınan İtalya'sının zenginleşen burjuva sınıfının gözde yatı olmuştur. Yat iç tasarımına malzeme ve uygulama alanında birçok yenilik getiren Ferretti firmasının sahibi "Norbero Ferretti'nin en ince detayına varıncaya dek, bütün teknelerin üzerinde durduğu" kaydedilmektedir. 1960'lı yılların sonundan beri megayat ve powerboat pazarında sağlam bir yer edinmiş başka bir firma da İngiliz "Sunseeker" firmasıdır. Bu büyük firma 1972 yılında güverteye ilk sabit güneş yatağını koymuş; kevlar ve sandviç teknolojisinin gelişimine de önemli katkılarda bulunmuştur. Lüks ve büyük motoryat konseptinin 1960'larla birlikte belirginleşmesinden günümüze kadar geçen süre içinde yüzlerce tekne yapılmış; anacak çeşitli megayat örneklerinin getirdiği teknolojik yeniliklerden çok. boyları ve fiyatları konuşulmuştur. Özellikle megayat konseptinin form ve işlev açısından belirleyicisi olan firmalar; bu konsepti şablonlar içinde tutmuş; adeta dokunulmazlığını ilan etmişlerdir. Ticari kaygının bu bağlıyıcı etkisinden kurtulamayan megayatları; bir endüstri tasarımı. bir mimari kütle ve bir görsel iletişim nesnesi olarak ele aldığımızda 1970'li yıllardan günümüze kadar geçen süre içerisinde. lüks ve teknolojik gelişimin yanında çok önemli bir değişimin olmadığını açıkça görmekteyiz. Megayatlarda Lüksün Gelişimi Denizlerde lüksün tarihi bir anlamda megayatların tarihidir. İlk önceleri, XIX. yüzyıl başlarında megayatlar, gezi ve avcılıktan çok "yarış" amacıyla inşa edildiğinden dolayı; konfor daha sonraları akla gelen bir faktördü. Ancak teknelerin -özellikle- iç mekanlarındaki genişleme, karadakine benzer yaşam biçimlerini ve güvertede geçen zamanı. yatın iç mekanına taşımıştır. Megayatlardaki lüksleşme. öncelikle iç mekanların lüksleşmesi olarak anlaşılmalıdır. XIX. yüzyılın yüzen saraylarından ve milyonerlerin "yatçılık" kelimesine yeni bir boyut kazandırmasından çok önce, 1812 yılında Amerika'da inşa edilen "Cleopatra's Barge" (100 feet) adlı yatın; "lüks yat" tanımlamasını, yatların tarihsel gelişim ekseninin dışından yaptığı söylenir. "George Crowningshield adındaki Amerikalı bir işadamına ait bu yat. XIX. yüzyıl başlarında bir dünya limanı olma yolundaki Salem'den çıkıp, dünyayı dolaşan, zevk ve lükse adanmış bir saray"olarak tanıtılmaktadır . "XIX. yüzyılın ikinci yarısında mega-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=