celerini sınırladığını düşünmektedirler" (Nielsen, 1993). "Bazı işletmeler ünvanı 'tasarımcı' olan uzmanlar çalıştırırlar. Bu kişiler yeni fikirler, ürünler geliştirmekten ya da yeni gereçler tasarlamaktan sorumludurlar. Bu kişi teknolojik sorunlar için çözüm üretmede özel bir yeteneğe sahiptir. Sıklıkla bu kişi bir mühendistir ancak bu bir gereklilik de değildir. Tasarımcı ürünün yalnızca görünüşüyle ilgili çözüm üreten kişi biçiminde anlaşılmamalıdır. Tasarımcı tasarımın bir fikir aşamasından işlevsel bir ürün biçimine gelinceye değin tüm gelişiminden sorumludur. Tasarımcının buluş yapma konusunda hünerli olmalıdır, ancak o temelde sistematik bir sorun çözücüdür" (Earle, 1972). Denizel Buluş ve Yaratıcılık Buluşun kaynağı yalnızca kendi başlarına çalışan buluşçular ile, resmileştirilmiş araştırma geliştirme çalışmaları olmayabilir. Bunlardan başka tasarım, üretim ve diğer işlemlerle bağlantılı olarak üretilen parlak fikirler de buluşlara katkıda bulunabilir. Tasarım, sorunların çözüm ve olası çözümleri için en iyi (optimum) sonuçlar olarak tanımlanabildiği zamandan beri, birçok kişinin "tasarımcı" olarak sınıflandırılabildiği görülmektedir. Bu tanıma göre, buluş yapan kişi, tasarım disiplinlerinden de gelebilir. Denizel bir ürün tasarlarken, özellikle işleve ilişkin bir yeniliği ortaya koymak, bir buluş kapsamında kolaylıkla değerlendirilebilir. Böylelikle tasarımcı, dosdoğru "buluşçu" tanımını da bir yandan alacaktır. Mimarlık, iç mimarlık gibi tasarım formasyonları almış birçok kişi, deniz araçlarının iç ve dış mekanında "buluş" statüsünde değerlendirilecek yeni fikirler üretmektedirler. Denizel tasarımcı, tasarlarken işlevsel. yapısal (strüktürel) ve oransal (proporsiyonel) özgünlüğün yanında, "yeni teknik ürün" sınıflarının sınırında dolaşan ve yeni nesneler bulan kişi olmalıdır. Bu sonuçla deniz aracı -iç ve dış mekanını- tasarlayacak kişinin, buluş yapma alışkanlık ve kültürünün süzgecinden geçmesi: bu güdüyü (motivasyonu) içselleştirecek kavrayışa sahip olması gerekmektedir. Tıpkı, sanatta yaratıcılık yetkinliğini kazanmak gibi, buluş yapabilme düşüncesine (nosyon, heves)sahip olmak da bir denizel tasarımcı için vazgeçilmez bir yanölçüttür (parametre). Mimari Yapıt ve Denizel Tasarım Farkı Mimarlık ürünlerinde yeni bir tasarımla sonuçlanacak tasarlamauygulama süreçleri, istisnalar dışında, genellikle arz talep doğrultusunda şekillenmektedir. Mimarın, iç mimarın karşısında kurumsal da olsa, bireysel de olsa bir müşteri çoğunlukla vardır. Müşteri yokken, mimari bir sorun belirlenip o sorun için çeşitli çözümler geliştirme dinamiği, bazı özel koşulları Resim 5: İnsan gücüyle çalışan bir deniz aracı ve ahşap malzemeden bir amfibik araç. zorunlu kılar. Bu koşullar mimarlığa 20. yüzyıl başlarında yavaş yavaş eşlik etmeye başlamıştır. Mimarlığın, nesnesini, bir kültür ürünü -hatta bir sanat başyapıtı (şaheser)- olarak insanlığa miras bırakmak gibi temel bir hedefe dört elle sarıldığı doğrudur. Mimarlık, binlerce yıldır, çağlara direnebilecek anıtsal ya da yararcı "yapıt"lar bırakma amacını, bir sorumluluk ölçeğinde benimsemiştir. Mimarlık, ürününün kutsanmasından hiçbir koşulda bir çekince duymamıştır. Tamtersine, birçok koşulda, ürünlerini mistifiye ederek, onların koruyucu kanatları altına saklanmıştır. Eskiden olduğu gibi, günümüzde de mimarlık, daha çok, nesnesiyle ilgilenmekte ve insanlıkla ilişkisini dolaylı yoldan, nesnesiüzerinden kurmaktadır. Gerçekte mimarlık, insanlığın ortak sorunlarını çözmek için örgütlenen disiplinlerden yalnızca biriyken, bu ontolojik sorumluluğunu bir türlü kabullenememektedir. Mimarlık, kendi kurumsal yapısı içinde, bu olguyu, toplumsal etiğe uygun biçimde kurmayı, toparlamayı bir türlü başaramamaktadır. Günümüzde mimarın, iç mimarın, kendisini hala "sorun çözen kişi" biçiminde tanımlayamaması, bu etik sorunun çekirdeğini oluşturmaktadır. Oysa tasarım -ve tabi endüstriyel tasarım- mantığı, bu anlamda mimarlıktan farklı bir yararcılığı kendisine model almıştır. Ve "buluş etiği" -ve elbette mantığı-, karşısına daima deneysel (ampirik) kullanıcıyı koyar. Resim 6: Roma'nın simge yapılarından ünlü Panteon'un tapınağının 1835 yılına ait bir gravürü. Panteon Roma İmparator Hadrianus tarafından 118-125 yılları arasında inşa ettirilmişti. MART • NİSAN 2012 / SAYI31 NiitHINt.r 49
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=